اورکلاک و نقاط ضعف و قوت آن به زبان ساده

تعریف اورکلاک

اورکلاک (Overclock) به معنی بالا بردن برخی از توان ها به منظور دستیابی به پرفومنس بیشتر.لازم به ذکر است که منظور از بالا بردن،یعنی بیشتر از مقادیر مندرج در حالت پیشفرض کارخانه و الگوریتم.افزایش این مقادیر برای تاثیر گذاری مستقیم بر روی “کلاک” (Clock) است.بالا بردن سرعت کلاک،به معنی تعداد پردازش بیشتر در مقدار زمان ثابت.در علوم الکترونیک توان بسیاری از قطعات بر مبنی کلاک سنجیده می شوند.یعنی مقدار “سیکل” استیبل که در طول زمانی مشخص از یک قطعه عبور می کند.
سرعت این سیکل رابطه مستقیم با مقدار پردازش در واحد زمان دارد.در نتیجه اورکلاک موجب بالا رفتن توان یک قطعه می گردد.از مهمترین سخت افزارهایی که به طور معمول اوکلاک می شوند می توان به پردازنده (CPU)،پردازنده گرافیکی و کارت گرافیک (GPU)،مانیتور،حافظه رم (RAM) و درایو ODD اشاره کرد.

اورکلاک چگونه موجب بالا رفتن پرفورمنس می گردد؟

پاسخ این پرسش را می توان تا حدودی در پاراگراف اول (تعریف اورکلاک) پیدا کرد. در این مطلب قصد آموزش اورکلاک را نداریم اما به ناچار برای آشنایی آسان عزیزان با این مقوله،بخش هایی را توضیح خواهیم داد.ابتدا از مهمترین قطعه ای که به طور معمول هدف اورکلاک قرار می گیرد آغاز می کنیم.پردازنده.برای اورکلاک پردازنده اطلاع از دو فاکتور “سرعت کلاک پایه” و ضریب کلاک پایه” است.از حاصل ضرب این دو رقم،فرکانس کاری پردازنده به دست می آید.اورکلاکرها گاها از طریق نرم افزار و بایوس اقدام به اورکلاک می کنند. افزایش سرعت کلاک پایه و دومین روش، افزایش ضریب کلاک پایه است و گاها ترکیبی از هر دو مورد می تواند برای یک اورکلاک حرفه ای مورد استفاده قرار گیرد.
در بسیاری از مادربردها امکان اورکلاک وجود ندارد و این اقدام توسط بایوس و با توجه به چیپست مورد استفاده درون مادربرد برنامه ریزی می شود.پردازنده های هر دو کمپانی اینتل و AMD دارای فرکانس استاندارد هستند که اورکلاک پردازنده های ضریب بسته (Non K) تقریبا غیر ممکن است و در صورتی که این اقدام صورت پذیرد می تواند موجب از دست رفتن برخی قابلیت ها گشته و مشکلاتی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت روی دهد.برخی از کمپانی ها نیز یک بایوس اختصاصی به منظور انجام اورکلاک را در اختیار کاربران می گذارند و این مقوله تا به آنجا مهم شده است که هر ساله کمپانی های تولید کننده سخت افزار در سطح جهانی اقدام به برگزاری مسابقات اورکلاک می کنند.
یادتان باشد که تنها چیپست Z170 در سری ۱۰۰ اینتل توانایی اورکلاک را داراست.پردازنده های مناسب برای اورکلاک،دارای پسوند K در هر دو برند اینتل و AMD هستندحافظه ای رم نیز امروزه توسط پروفایل XMP 2.0 اورکلاک شده و به حداکثر فرکانس کاری خود (با توجه به پردازنده و مادربرد) می رسند.

ایجاد شرایط اورکلاک (ضروری)

ایجاد شرایط اورکلاک مهمترین بخش یک اورکلاک سالم است.برای یک اورکلاک ساده باید شرایط آن را فراهم نمود.اولین قدم اطمینان از استیبل بودن سیستم است که گاها می تواند با نرم افزارهایی مانند Prime 95 سیستم را زیر تست های استرس برده و کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل کرد.نظر به تهویه و دفع صحیح دما نیز از نون شب واجب تر است.بالا رفتن سرعت سیکل ها،نیازمند بالا بردن ولتاژ و توان (جریان) است.به طور حتم در توضیحات مادربرد به بخشی با نام مدار رگولاتور ولتاژ یا VRM برخورد کرده اید.این قسمت وظیفه تامین صحیح انرژی پردازنده را بر عهده دارد.VRM یا Voltage Regulator Module وظیفه تبدیل DC به DC را داراست.اگر بخواهیم وظیفه این بخش را به صورت کوتاه توضیح دهیم باید گفت:پردازنده و برخی از قطعات مانند حافظه رم،نیازمند کار در ولتاژ پائین مانند ۱٫۲ ولت هستند.این در حالی است که جریان مصرفی (آمپر) آنها نیز گاها بیشتر از قطعات دیگر بوده و از همه مهمتر استیبل بودن این جریان امری بسیار مهم و حیاتی است.تمامی موارد ذکر شده از جمله وظایف VRM هستند.در برخی مادربردها شاهد مدار VRM دیجیتالی هستیم.مدار دیجیتال دارای دقت بسیار بالایی است که حتی در صورت نوسان جریان و ولتاژ نیز قادر به کنترل شرایط است.
در نتیجه اورکلاک نیازمند یک VRM حرفه ای و دقیق است.ظاهرا از مبحث دما مقداری دور شدیم پس دوباره به آن می پردازیم.دما مهمترین عاملی است که باید در فرایند اورکلاک کنترل گردد.اروکلاکرهای حرفه ای از خنک کننده های مایع و نیتروژن مایع استفاده می کنند.بالا رفتن سیکل جریان+ولتاژ و جریان بیشتر= دمای بیشتر.دمای این قطعات به سرعت بالا می رود.حتی با تزریق ولتاژ بیشتر در رنج میلی وات و میلی آمپر نیز بالا رفتن دما به سادگی اتفاق می افتد.
دمای بالا در کنار موارد گفته شده موجب کاهش عمر قطعات می گردد.فرسودگی قطعات سخت افزار هر چه که باشد از پردازنده گرفته تا کارت گرافیک در صورت اورکلاک امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است.در نتیجه مطمئن باشید که در صورت انجام این کار به کاهش عمر سخت افزار خود کمک کرده اید.این در حالی است که اورکلاک تنها در برخی از نرم افزارها مانند رندرینگ و پردازش های گرافیکی می تواند قابلیت های خود را به نمایش بگذارد و ارزش انجام آن برای بسیاری از کارها بسیار پائین است.اما بالا رفتن توان حرارتی تنها مشکل اورکلاک نیست.بالا بردن سطح ولتاژ و آمپر در طول عمر مادربرد نیز دست دارد.تامین ولتاژ و جریان بالاتر از حد مجاز برای اورکلاک می تواند موجب کاهش عمر قطعات الکترونیکی شامل چوک،خازن ها و حتی قطعات SMD گردد.
اگر بخواهیم مبحث عمر مادربرد را به طور دقیق تر زیر زره بین ببریم،به باس و مسیرکشی های مسی میرسم.دمای بالا و عبور جریان بالاتر از حد مجاز از مسیرکشی های مسی،موجب دفرمه شدن زودهنگام مادربرد و گاها قطع مسیرهای یاد شده می گردد.مادربرد ها دارای چندین لایه PCB هستند که این تعداد گاها به ۷ الی ۸ لایه نیز می رسد.کوچکترین دفرمگی در PCB می تواند یکی از لایه ها را با مشکلات قطع و یا شورت مسیر همراه سازد.شورت مسیر نیز مساوی با اتصال کوتاه و بروز نقص فنی در سخت افزارهای دیگر می گردد.از جمله آن می توان به تغذیه و کنترلر حافظه های رم اشاره کرد.در نتیجه یک مادربرد حرفه ای اورکلاک برای این کار توصیه می گردد.مادربرد های تخصصی اورکلاک دارای PCB و مدار مطمئن هستند.به یاد داشته باشید که اکثر مشکلات فوق در اورکلاک های طولانی مدت رخ می دهد و آزمایش های کوتاه مدت تاثیر چندانی بر روی آن ندارد.

گارانتی

شرایط گارانتی بسیاری از قطعات سخت افزاری وابسته به اورکلاک است و انجام آن می تواند موجب از دست رفتن گارانتی محصول گردد.پس به این نکته توجه داشته باشید چرا که خرید یک قطعه سخت افزاری این روزها کار چندان آسانی نیست.

کارت گرافیک

بسیاری از کمپانی هایی که GPU ها و PCB را از مقادیر مرجع افزایش می دهند،یک خنک کننده کارآمد برای دفع دما را برای آن در نظر می گیرند.این در حالی است که توان خنک کننده ها کاملا تعریف شده است و انعطاف کارت گرافیک ها برای اورکلاک چندان زیاد نیست.به عنوان مثال می توان CPU را توسط خنک کننده های مختلف خنک کرده و حتی با برداشتن سطح IHS به سطح سیلیکون دست پیدا کرد.اما این موارد برای کارت گرافیک ها تقریبا منتفی است و سامانه خنک کننده خاصی به جز واتر کولر های موجود نمی تواند دوای درد آن باشد.بلاک های خنک کننده های مایع برای کارت گرافیک ها نیز در مدل هایی محدود تر از پردازنده وجود دارند.
در نتیجه اورکلاک کارت گرافیک ها دارای شراط خاصی است و جالب است بدانید که افزایش مقادیر مرجع (بیشتر از آنچه کمپانی های تولید کننده کارت گرافیک اعمال کرده اند) تاثیر چندانی بر پردازش های گرافیکی نخواهد گذاشت و توجه به این مسئله از ارزش اورکلاک کارت گرافیک ها می کاهد.یادتان باشد که پتانسیل خنک کننده های کارت گرافیک ها را جدی گرفته و بیشتر از توان آنها اقدام به اورکلاک نکنید.

اورکلاک مانیتور

اورکلاک مانیتور واژه ای است که شاید کمتر نامی از آن شنیده باشید.اورکلاک مانیتورها تنها به منزله بالابردن نرخ هرتر (Hz) است و کاربرد دیگری ندارد.گاها به وسیله اورکلاک می توان نرخ بروز رسانی تصاویر را افزایش داد اما این امکان تنها در برخی مدل های محدود امکان پذیر بوده و بسیاری از کمپانی ها نیز این عمل را به صورت پیشفرض انجام داده اند.

اورکلاک لپ تاپ

تا همین چند سال پیش اوکلاک لپ تاپ ها بسیار محدود بود.اورکلاک کارت گرافیک و پردازنده در لپ تاپ ها چندان مرسوم نیست و شرایط بسیار پیچیده و دشواری دارد.به عنوان مثال توجه به تهویه محدود در لپ تاپ ها و همچنین مادربردهایی که برای این شرایط بهینه نیستند،برجسته ترین نکات دست و پا گیر اورکلاک لپ تاپ ها هستند.اما برخی از نوت بوک های موجود که از پردازنده و چیسپت های کلاس دسکتاپ برخوردار هستند،می توانند در مقادیری محدود دستخوش آتش بازی اورکلاک شوند.

تمای سعی ما در این مطلب توضیح ساده و شفاف شرایط،نقاط ضعف و قوت و پیامدهای احتمالی اورکلاک بود.امیدواریم مورد توجه شما دوستان و سروران قرار گرفته باشد.