بحران امنیتی در فضای مجازی: ۳۸۰ میلیارد تومان سرقت آنلاین و صدرنشینی کلاهبرداری اینترنتی
بررسی‌های انجام‌شده توسط پلیس فتا نشان می‌دهد که کلاهبرداری اینترنتی همچنان جایگاه نخست را در میان چالش‌های امنیتی فضای مجازی کشور به خود اختصاص داده است. مطابق با اعلام رئیس پلیس فتا نیروی انتظامی، در شش ماهه نخست سال جاری، ۴۰ درصد از کل پرونده‌های جرایم سایبری مربوط به کلاهبرداری‌های آنلاین بوده است. این آمار در حالی منتشر می‌شود که مجموع وجوه مسدودشده سرقت‌شده از سوی این نهاد از مرز ۳۸۰ میلیارد تومان فراتر رفته و بیش از ۱۸۰ نفر از متهمان اصلی نیز شناسایی و بازداشت شده‌اند.
کلاهبرداری آنلاین: پرتکرارترین تهدید در فضای مجازی
در سطح جهانی ۷۲ نوع جرم سایبری شناسایی شده‌اند که از این میان، ۲۷ نوع به‌طور روزمره در ایران مورد استفاده مجرمان قرار می‌گیرد. با این حال، کلاهبرداری اینترنتی به‌عنوان مبرم‌ترین نوع جرم، در رأس برنامه‌های عملیاتی پلیس فتا قرار دارد. این نوع تخلفات در قالب‌های متعددی رخ می‌دهند، از جمله:
- عدم تحویل یا مغایرت کیفیت کالا پس از دریافت پیش‌پرداخت یا تسویه حساب.
- کلاهبرداری مثلثی: فروش یک کالا یا خدمت به چند خریدار به‌صورت هم‌زمان و انتقال وجه به حساب کلاهبردار.
روند آماری این نهاد انتظامی حاکی از آن است که ۴۰ درصد از پرونده‌های سایبری در نیمه اول سال ۱۴۰۳ به این نوع جرم اختصاص یافته است.
سهم سایر جرایم رایج سایبری و شیوه‌های ارتکاب
پس از کلاهبرداری اینترنتی، دومین جرم پرتکرار با سهم تقریباً ۳۰ درصدی، برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های بانکی است. این اقدام اغلب از طریق ابزارهایی مانند لینک‌های آلوده یا شبیه‌سازی دقیق صفحات پرداخت (فیشینگ) و درگاه‌های بانکی انجام می‌شود. در این شگرد، مجرمان از طریق ارسال لینک‌های جعلی، اطلاعات حیاتی حساب کاربران را به سرقت می‌برند و اقدام به برداشت وجه می‌کنند.
سومین جایگاه در جدول جرایم سایبری متعلق به دسترسی غیرمجاز به داده‌ها و سامانه‌های شخصی است. در این موارد، هکرها با نفوذ به حساب‌های کاربری، اطلاعات خصوصی افراد را به دست آورده و از آن‌ها برای اخاذی یا سوءاستفاده‌های مختلف بهره می‌برند. همچنین، هتک حیثیت و ایجاد مزاحمت اینترنتی از قبیل تهدید، انتشار تصاویر محرمانه و باج‌خواهی نیز در رده‌های بعدی پنج جرم اصلی کشور قرار دارند.
روند جغرافیایی و کاهش نسبی آمار جرایم
توزیع پرونده‌های سایبری در سراسر کشور یکنواخت نیست؛ استان تهران با رسیدگی به حدود ۱۳ درصد از پرونده‌ها، بالاترین سهم را دارد. استان‌های خراسان رضوی و اصفهان هرکدام با ۵ درصد و شیراز و آذربایجان شرقی با ۳ درصد در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. در مقابل، استان‌هایی نظیر کیش، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به‌عنوان مناطق کم‌وقوع شناخته می‌شوند.
با وجود این آمارها، پلیس فتا از ثبت یک روند کاهشی مثبت در زمینه جرایم سایبری خبر داده است. آمارها نشان می‌دهد که جرایم سایبری در نیمه اول سال جاری نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، ۲.۷ درصد کاهش داشته است. این مقام انتظامی، اگرچه دستیابی به کنترل کامل را نیازمند همکاری فراسازمانی می‌داند، اما این آمار را دلیلی بر ارتقاء اقدامات پیشگیرانه و آگاهی عمومی می‌شمارد.
عملیات پلیس فتا در پرونده‌های کلان و شیوه‌های تخصصی کلاهبرداری
یکی از روش‌های فنی کلاهبرداران، اسکیمینگ (Skimming) یا همان کپی‌برداری غیرمجاز از اطلاعات کارت‌های بانکی در هنگام استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان (پوز) است. در شش ماهه اول سال، پلیس فتا موفق به شناسایی و متلاشی‌سازی ۱۹ پرونده کثیرالشاکی اسکیمینگ و دستگیری ۳۸ متهم مرتبط شده است. علاوه بر این، ۳۰ باند متهم به برداشت غیرمجاز اینترنتی نیز منهدم شده‌اند و در حوزه کلاهبرداری اینترنتی نیز، ۱۱۰ پرونده کثیرالشاکی مورد پیگیری قرار گرفته که منجر به بازداشت ۱۸۱ متهم شده است.
نقش هماهنگی نهادها و افزایش آگاهی کاربران
رئیس پلیس فتا ضمن تأکید بر اینکه مبارزه با این جرایم مسئولیتی فراگیر است، همکاری نهادهایی چون بانک مرکزی، اپراتورهای مخابراتی، شرکت‌های زیرساختی و دادستانی را برای کنترل مؤثر و پیشگیری از ارسال لینک‌های آلوده و بدافزارها از طریق پلتفرم‌های خارجی و سرویس‌های پیامک انبوه ضروری دانست.
نکته امیدبخش در این گزارش، افزایش سطح آگاهی عمومی است؛ در حال حاضر، ۷۰ درصد از تماس‌های دریافتی مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا (با شماره ۰۹۶۳۸۰) به جای گزارش وقوع جرم، به مشاوره‌های پیشگیرانه اختصاص دارد. این امر نشان‌دهنده هوشیاری بیشتر مردم قبل از اقدام به کلیک بر روی لینک‌های مشکوک است.
توصیه نهایی به کاربران این است که به‌یاد داشته باشند هیچ نهاد دولتی یا رسمی برای ارائه خدمات، وجهی را از طریق لینک‌های ارسالی در پیامک یا ایمیل درخواست نمی‌کند. کاربران باید همواره با استعلام از مراجع رسمی، از صحت شماره و لینک‌های دریافتی اطمینان حاصل کنند. هوشیاری دقیق کاربران، در کنار اقدامات قضایی و انتظامی، مهم‌ترین سد دفاعی در برابر کلاهبرداران اینترنتی با سهم ۴۰ درصدی از کل جرایم سایبری است.
به مطالعه ادامه دهید:
