هدف بانک مرکزی از ایجاد محدودیت برای USSD چیست؟

۸ خرداد ۱۳۹۷

6 minutes read

با رشد روز افزون تکنولوژی٬ گوشی‌های موبایل دیگر تنها ابزاری برای مکالمه و یا فرستادن پیام‌های کوتاه نیستند. خرید خدمات و استفاده از سرویس‌های بانکی یکی از مواردی است که با صرفه جویی در زمان و هزینه٬ رفاه کاربران را تامین می‌کند. بانکداری الکترونیک که خیلی زود طرفداران خود را پیدا کرد٬ امروزه به امری شایع تبدیل شده و اکثر کاربران بجای صرف زمان و طی کردن مراحل مورد نیاز در بانک‌ها براحتی و با استفاده از کدهایی موسوم به کدهای USSD ٬ مشکلات خود را برطرف می کنند.
کاربران با استفاده از کدهای USSD بدون نیاز به نصب اپلیکیشن و نرم افزارهای بانکی و تنها با بکاربردن اعدادی که به جای نقطه‌ چین در دستور *…# قرار می گیرند٬ می‌توانند کارهایی مثل انتقال وجه، اعلام موجودی، خرید شارژ، پرداخت قبوض و حتی پرداخت کمک‌های خیرخواهانه را انجام داد. محیط ساده‌ی این کدها سبب می‌شوند تا بدون سردرگمی در نرم‌افزارهای بانکی بتوان نیازهای بانکی خود را برطرف نمود.
اما از حدود دو سال پیش تاکنون اخباری مبنی بر لغو و یا محدودیت استفاده از کدهای USSD به گوش می رسد که تا اندازه‌ای هم با اجرایی شدن این محدودیت‌ها دردسرهایی برای کاربران بوجود آمده است. یکی از بیشترین گلایه‌هایی که کاربران و طرفداران استفاده از کدهای USSD دارند این است که هیچ‌گونه اطلاع رسانی دقیقی مبنی برا اعمال و چگونگی این محدودیت‌ها صورت نگرفته است. در ادامه با موبایلستان همراه باشید تا با جزئیات بیشتری به شرح این مطلب بپردازیم.

USSD ها را بهتر بشناسیم:

USSD که معنای ارسال پیام از طریق کد دستوری و یک روش ارسال پیام در شبکه GSM است. این سرویس جزء خدمات ارزش افزوده شبکه GSM محسوب می‌شود که بدون هزینه خاصی قابل افزودن به تمام شبکه‌های GSM است.

مزایا و ویژگی‌ها USSD

۱. استفاده از فضاهای خالی کانال صوت و عدم اشغال سایر کانالها
۲. سرعت انتقال و پاسخ دهی بسیار سریع بدلیل عدم نیاز به ذخیرهسازی درخواستها
۳. عدم نیاز به ورود به منوهای خاصی از موبایل و ارسال آسان با شماره گیری و فشردن دکمه Call
۴. عدم نیاز به نصب نرم افزارهای جانبی پرداخت موبایلی بر روی موبایل مشتری در صورت استفاده مستقیم از دستورات خط فرمان
۵. عدم نیاز به رومینگ داده بدلیل ارسال سریع داده ها به سرور اصلی شبکه موبایل و…

محدودیت‌های USSD ها :

حدودا دو سال پیش موضوعی با عنوان ناامن بودن کدهای USSD توسط بانک مرکزی مطرح شد. البته به گفته خود بانک مرکزی مطرح کردن این موضوع پیش‌تر هم صورت گرفته و بانک مرکزی خواستار لغو استفاده از کدهای USSD شده است. اصرار بانک مرکزی در حذف این کدها کمی سوال برانگیز است. پس از استفاده‌ی چند وقته از کدهای USSD چطور بانک مرکزی ناگهان به فکر مطرح کردن نا امن بودن بستر کدهای USSD شده است؟ آیا تنها راه باقی مانده برای کدهای USSD حذف کدهایی است که سهولت استفاده از آن‌ها رفاه حال کاربران را تامین می‌کند؟
ussd
در هر صورت پس از اصرارهای بانک‌ مرکزی برای حذف این روش آسان و وساطت وزیر ارتباطات برای ادامه کار این کدها٬ در ۲۷ اردیبهشت ۹۷ و در سکوت خبری اولین محدودیت کدهای USSD یعنی محدودیت کف خرید اجرایی شدند. کاربرانی که برای خرید شارژ یا کمک‌های خیرخواهانه قصد استفاده از این کدها را داشتند با پیامی مواجه شدند که بر مبنای آن درخواست کاربر امکان‌پذیر نبوده و باید با مراجعه به نرم افزار موبایل بانک مشکل خود را برطرف نماید. اما این محدودیت دقیقا چیست؟
از تاریخ ۲۷ اردیبهشت بانک مرکزی تراکنش‌های کم‌تر از۲ هزار تومان را که از طریق کدهای USSD انجام می‌گرفت٬ حذف کرد. بدون اطلاع رسانی به کاربران و در صورتی که تنها بانک‌ها و پی‌اس‌پی ها از این قانون جدید بانک مرکزی آگاه بودند٬ این محدودیت اجرایی شد!!! سوالی که مطرح می‌شود این‌ است که آیا برای تراکنش‌های بیشتر از ۲ هزار تومان٬ کدهای USSD امن هستند؟!؟!
اما ماجرا تنها به این محدودیت خاتمه نیافت؛ در تاریخ ۳ خرداد و باز هم در سکوت خبری و بدون اطلاع رسانی به کاربران٬ بانک مرکزی محدودیتی دیگر برای استفاده از کدهای USSD در نظر گرفت. بنابر این محدودیت جدید٬ با هر کارت بانکی تنها یک بار در روز می‌توان از یو اس‌اس‌دی استفاده کرد یعنی به جز محدودیت قبلی که حذف تراکنش‌های کمتر از ۲ هزار تومان است٬ محدودیت کارت بانکی هم افزوده شده است.
شاید بتوان اصلی‌ترین علت حذف کدهای USSD را رقابت تجاری نامید٬ زیرا با حذف این کدها مردم ناچارند نیازهای خود را بیشتر از طریق دستگاهای ATM و اپلیکیشن‌های بانکها انجام دهند که خود این امر سبب می شود روزانه سودهای میلیاردی نصیب بانک ها شود.
ussd

حذف USSD ها و مشکلات کاربران:

همانطور که گفته شد٬ کدهای USSD یکی از کانال‌های ارتباطی در خدمات تجارت سیار است که بر بستر سرویس انتقال داده مبتنی بر استاندادهای GSM شکل گرفته‌اند تا کاربر در هر مکان با استفاده از رایج‌ترین وسیله الکترونیکی یعنی موبایل٬ امکان پرداخت را داشته باشد. با این وجود٬ تصمیم قاطع بانک مرکزی برای اخلال و یا قطع خدمات USSD در حالی اتخاذ می‌شود که حدود ۲۵ میلیون نفر از مردم ایران همچنان از گوشی‌های نسل دوم (2G) استفاده می‌کنند و بسیاری از نیازهای ضروری‌ بانکی نظیر پرداخت قبوض و خرید شارژ و حتی کمک‌های خیرخواهانه آن ها به واسطه کد‌های USSD برطرف می‌شود. حتی در نقاط دور افتاده ایران که دستگاه‌های ATM هم به کثرت یافت نمی‌شوند و یا خدمات‌رسانی آن‌ها با مشکلاتی رو‌بروست٬ کد‌های USSD میتوانند پاسخگوی نیازهای بانکی که پیش‌تر گفتیم باشند. همچنین سهولت استفاده از این کدها برای بسیاری از کاربران اهمیت دارد زیرا پیچیدگی‌های نرم‌افزارهای بانکی را نداشته و سبب سردرگمی مردم نمی‌گردد.

درخواست وزیر از اپراتورها و شکست انحصار پی‌اس‌پی ها :

در شرایطی که بانک مرکزی به بهانه نا امن بودن این کدها و ایجاد محدودیت برای استفاده از کد‌های USSD سبب سردرگمی کاربران شده است٬ وزیر ارتباطات از اپراتورها درخواست کرد تا با طرح راه حلی به امنیت بیشتر این کدها کمک کنند.
بنابر سخنان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در ۲۴ بهمن سال ۹۷ امنیت کدهای USSD در دست بررسی است. به صورت که پیشنهاد شد تا مدل امنیتی برای تراکنش‌ها با قرار دادن یک اپلت روی سیم‌کارت صورت گیرد تا ملاحظات بانک مرکزی برای امنیت این روش پرداخت الکترونیک محقق شود.
یکی دیگر از اقدامات تحسین برانگیز وزیر ارتباطات تلاش برای رفع انحصار پی‌اس‌پی ها بوده است. چند روز پیش هیات دولت مصوبه ای را تصویب کرد که براساس آن بانک مرکزی موظف شده تا ظرف سه ماه به انحصار شرکت های پرداخت پایان دهد و فضای رقابتی و مساعدی را برای کسب و کارهای فین تک فراهم کند.
همچنین بانک‌ها و شرکت‌های ارایه دهنده خدمات پرداخت (PSP) موظف شدند دسترسی به خدمات بانکی برای شرکت‌های خدمات فناوری مالی که دارای مجوز از صنف مربوط هستند را فراهم کنند. و در نهایت هم دولت مقرر کرد محاسبه هزینه استفاده از خدمات اپراتورهای تلفن همراه در حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیک مطابق با تعرفه‌های مصوب کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی انجام شود و اپراتورهای ارتباطی مجاز به محاسبه و دریافت هزینه استفاده از خدمات به ازای هر تراکنش خارج از تعرفه‌های مصوب کمیسیون یاد شده نیستند.
کدهای ussd

فین تک:

فین تک یا Fintech خلاصه شده عبارت Financial Technology بوده که به معنی فناوری های مالی جدید است. این فناوری تلاش می کند که با ارائه راه کارهای جدید در حوزه مالی و پرداخت آنلاین قدم های مثبتی برای آسان تر و امن کردن خدمات مختلف حوزه مالی انجام دهد.

حذف و اخلال در کدهای USSD و تاثیر آن بر رفاه مردم:

حذف و اخلال در کدهای USSD باعث مشکلات زیادی برای مردم کشور و حتی اپراتورها خواهد شد. با توجه به این محدودیت ها و عدم اطلاع رسانی درست به مردم، مالکین سیم کارت های اعتباری برای خرید شارژهای ۲۰۰۰ تومانی یا کمتر با مشکل روبرو خواهند شد. برخی از مردم که امکان استفاده از گوشی های هوشمند را ندارند و یا در مناطقی زندگی می کنند که دستگاه ATM یا فروشگاه شارژ وجود ندارد با مشکلات زیادی روبرو می شوند. در کنار این مشکلات، عدم اطلاع رسانی به مردم در خصوص این محدودیت ها باعث می شود تا مالکین سیم کارت ها از اپراتور سرویس دهنده به دلیل عدم امکان خرید شارژ یا موارد مشابه ابراز نارضایتی و به اپراتور دیگری ترابرد کنند و این موضوع ضربه بزرگی نیز به اپراتور ها خواهد داد.
امیدواریم با شکست انحصار پی‌اس‌پی ها و افزایش امنیت کدهای یو‌اس‌اس‌دی٬ نگاهی ویژه به رفاه کاربران در زمینه کسب و کار الکترونیک شود و تنها منفعت بانک‌ها و بانک مرکزی در اولویت قرار نگیرد.
نکته جالب اینجاست که بانک مرکزی طی اطلاعیه ای اعلام کرد که این محدودیت ها توسط بانک ها اعمال شده است و دستوری توسط بانک مرکزی برای ایجاد محدودیت صادر نشده است!!! اما مگر امکان دارد که تمامی بانکها به اتفاق و گروهی تصمیم به این کار گرفته باشند؟!!
در نهایت سوالی که ذهن کاربران و مردم را درگیر می‌کند این است که چرا با وجود تایید وزیر ارتباطات مبنی بر عدم حذف و اخلال در کدهای USSD بازهم این‌گونه محدودیت‌ها توسط بانک مرکزی اجرا می‌شود؟